KUREYŞANLILAR:

Her ne kadar oymak görünümünde isler de, bu kesime oymaktan çok olacak denilir. Sayısal çocukları nedeniyle oymak hüviyetine bürünmüşlerdir. Doğu Anadolu'daki halk arasında Kureyşanlılar'a kutsal bir ocak gözü ile bakılır. Adından çağrışımla bu ocağı, Kureyşanlılar'a kutsal bir ocak gözü ile bakılır. Adından çağrışımla bu ocağı, Arabistan'daki Arap kabilesine bağlamak yanlış olur.

Her şeyden önce belirtmek gerekir ki, Kureyşanlılar dahil tüm ocaklar, Horasan'dan gelmelidir. Bulundukları yerde, bin yıllık zaman içinde Türkçe'den başka dil de bilmektedirler. Ancak, yaptıkları cemlerde Türkçe gülbanklar okuyup, Türkçe ibadet etmektedirler. Kureyşanlılar'dan dedelik yapanlara, "horasanlı Baba Kureyş" denilir. Bu ocakların, Batı Anadolu'da algılandığı gibi Kürtlükle uzaktan-yakından bir ilgileri yoktur. 

Kureyşan Ocağı, genelde toplu olarak Nazmiye-Erzincan-Pülümür ve Magirt'te bulunur. Kimi yer ve Köylerde de dağınık olarak yerleşmişlerdir. Kiği Varto-Hınıs Yörelerinde yarleşenler de vardır.

Kiği-Karlıova-Hınıs-Vatro-Bingöl-Erzincan bölgelerindeki Alevi kesimi, Kureyşanlı dedelere, ulu kişiler olarak kabul etmektedir. Bu ocaktan gelenler hakkında kötü düşünmezler. Düşünenlerin de çarpılacağı inancı yaygındır. Aynı inanç, Malatya-Elazığ ve Maraş Alevileri arasında da vardır.

Diger oymaklar, Kureyşanlı ocağından gelen dedelerin mürtleridirler. Daha doğrusu, buralardaki geniş halk kesimi, Kureyşanlı aileler arasında paylaşılmıştır. Her dede, kendisine bağlanan oymak ve aileleri kış mevsiminde ziyaret eder. Cem yapar, yol-yordam gösterirler.

Dersin yöresinde "Kureyşan" ocağından başka Baba Mansur vb. ocaklar da vardır. bu dede ocaklarından Baba Mansurlar'la Kureyşanlılar, birbirlerinin yakın akrabaları oldukları gibi diğer ocaklarla da ilintileri vardır. 

Kureyşanlılar, çoğunlukla Erzincan-Tunceli-Elazığ yörelerinde bulunmaktadırlar. Keramet gösterdiklerine inanılan Alevi dedelere bu gücün doğuştan Kureyşanlı ocağına verildiğine inanılır.

Erzincan'da valilik yaptığı dönemlerde yaptığı araştırmalar sonucu yazdığı Erzincan tarihinde Ali Kemali, Kureyşanlılar'ı birtakım dallara ve şubelere ayırır. Buna göre Kureyşanlılar:

1- Hüseynan 

2- Gülnan 

3- Kalyan

4- Valyan

5- Aliyan

6- Heman

7- Süleymaniyan

8- Çitan

9- Güdan

10- Seyhan

11- Gaziyan (2)

gibi muhtemelen ayrı ayrı şubelere ayrılan bu Kureyşan dalları, adlarını taşıyan kişilerden çoğalıp gelmişlerdir.



                                            2- BABA MANSURLAR



Erzincan'ın Kismikör, Erdene, Pülümür'ün Gersinot, Seyitler, Kapiri ve Tahsini köyleri ile Mazgirt kazasında bulunurlar.

Baba Mansurlar, Karderesi ve Muhindi köylerinden dağılmışlardır. İlk geliş yerleri Horasan'dır. Anlatıla gelen öyküye göre, Hacı Kureyş'in amcası Baba Mansur, bir gün Mazgirt ilçesine bağlı olan Bağın Köyünde kendi evini inşa ederken, yeğeni Hacı Kureyş'den yardım ister. Hacı Kureyş de, amcasına yardım için ormana giderek ağaç getirir. Bu arada Mansur da, duvar örmektedir. Baba Mansur, bir ara uzaktan bir takım sesler duyar. Başını kaldırıp baktığında, Hacı Kureyş'in simsiyah ve başı benekli koca bir ayının sırtında, elinde yılandan kamçı, odun getirdiğini görüyor. Baba Mansur da, bu duruma hayretle baktıktan sonra, kendisinin de Hacı Kureyş'ten aşağı kalmaması için, "Ya Hacı Kureyş'in Ceddi" deyip örmekte olduğu cansız duvarın sırtına binerek Hacı Kureyş'i karşılamak üzere duvarı yürüterek havaya uçuyor. Bu büyük keramet karşısında Hacı Kureyş, amcası Baba Mansur'un ellerine giderek öpüyor ve onu büyük mürşit olarak kabul ediyor. O günlerden beri Kureyşanlılar, Baba Mansurlar'ın ellerindedir.

Baba Mansur Ocağı'ndan gelen dedeler, Doğu Anadolu'da Kureyşanlılar Şavalanlar, Arelliler, Butkanlar vb. aşiret halkına dedelik yapmaktadırlar. Her ne kadar Kureyşanlılar da diğer aşiretlere dedelik yapmakta iseler de, Kureyşanlı dedelerin bulundukları cemlerde eğer Baba Mansur dedesi varsa, o dede mürşitlik yapmakta ve cem tutmaktadır. Baba Mansur-Hacı Kureyş ve Düzgün Baba yatırları Mazgirt ilçesi sıradağlarının tepesindedir.

                                         3- PİR SULTANLAR:

Sivas'taki Pir Sultan Abdal ile ilişkileri düşünülebilir. Ancak, bu sadece bir isim benzerliğidir. Bunlar da bu isimle anılırlar ve Pülümür'ün Hacılar köyünde oturmaktadırlar. Pir Sultanlar, doğudaki diğer ocaklar gibi fazla yaygın değildirler.